Doorkijkjes en mooie verhalen over het Binnenhof
De Kamerleden zijn verhuisd en de deuren van het Binnenhof gaan op slot: de renovatie van dit eeuwenoude complex kan beginnen. De geschiedenis van het Binnenhof blijft desalniettemin bereikbaar voor iedereen die dat wil. In het Haags Historisch Museum is nu namelijk een tentoonstelling over 800 jaar Binnenhof te zien.
UPDATE 29 september 2024: Het Haags Historisch Museum wordt de komende jaren (ook) gerenoveerd. De tentoonstelling is helaas niet meer te zien.
De renovatie van het Binnenhof is de directe aanleiding voor de tentoonstelling Macht – 800 jaar Binnenhof, in het Haags Historisch Museum. Een logische locatie, aangezien het museum uitkijkt op de Hofvijver en dus praktisch de buurman is van het Binnenhofcomplex. Conservator Lex van Tilborg: ‘Het Binnenhof is een machtig mooie plek. Sinds de dertiende eeuw wordt hier al geregeerd. Daarmee is het een van de oudste regeringsgebouwen ter wereld dat nog in gebruik is.’
De tentoonstelling licht 4 thema’s uit, waarvoor steeds een aparte zaal is ingericht. De geschiedenis van het Binnenhof wordt zo verteld aan de hand van de gebouwen, de politieke strijd, de aantrekkingskracht van de macht en de pracht en praal die daarbij horen. ‘Een chronologische opsomming van 800 jaar geschiedenis leek ons heel saai’, legt Van Tilborg uit. ‘Deze thema’s maken de tentoonstelling levendiger. Hiervoor zijn onder meer filmpjes van fictieve personen uit de toekomst gemaakt. Zij blikken met verbazing terug op onze tijd. Leuk om de discussie aan te zwengelen, bijvoorbeeld over het ontbreken van een vrouwelijke premier in onze geschiedenis.’
Wilde Beesten
Via de gang van het statige museumpand komt de bezoeker eerst bij de zaal “Bouwen voor de macht”. In het vertrek met donkere muren trekt een manshoog wit decor van het Binnenhofplein de aandacht. Allerlei raampjes en deurtjes in het decor vragen erom om opengemaakt te worden en daar zijn ze ook voor. Ze bieden doorkijkjes met verhalen over het pand, de bouwgeschiedenis en zijn vroegere bewoners. De Ridderzaal stamt uit de 13de eeuw en is het oudste gebouw. Het deed in de middeleeuwen dienst als feestzaal en rechtszaal voor de graven van Holland. Het Tweede Kamergebouw uit 1992 is de laatste toevoeging aan het complex. En hoewel het Binnenhof eeuwenoud lijkt, zijn grote delen tussen 1880 en 1920 gebouwd in historiserende stijl.
‘Wat ooit begon als een middeleeuws kasteel, is nu een wirwar van gebouwen. Rechts van de Ridderzaal bijvoorbeeld, liet de laatste stadhouder Willem V in 1777 een grote balzaal bouwen. Maar na een roerige tijd van revolutie en Franse bezetting wordt Nederland in 1813 een koninkrijk. Waar Willem V zijn chique feestjes gaf, komt het eerste parlement in de banken te zitten. In 1956 steeg het aantal Kamerleden van 100 naar 150 en werd de balzaal echt te krap. Kamerleden zaten zo hutjemutje in de bekende groene bankjes, dat het volgens oud-politicus Hans van Mierlo naar wilde beesten rook’, lacht Van Tilborg. In 1992 verhuisden de Kamerleden naar het nieuwe Tweede Kamergebouw.
Wie voor het begin van de renovatie over het Binnenhof wandelde, kon alleen maar raden waar de ministers, Kamerleden of Eerste Kamer zaten. Behalve natuurlijk bij het Torentje, waar de minister-president zijn kantoor heeft. De maquette van het Binnenhofcomplex laat de indeling precies zien, zodat duidelijk wordt wie achter welke muren zit.
Fake news
De tentoonstelling krijgt een luguber tintje bij de zaal met het thema “Strijden om de macht”. Hier is één van de topstukken van het museum te zien: de tong van Johan de Witt. Deze machtigste politicus van zijn tijd is in 1672 gelyncht door het volk, samen met zijn broer. Meerdere buurlanden vielen dat jaar Nederland aan en de broers kregen daar de schuld van. Hun ledenmaten gingen als warme broodjes over de toonbank en werden bewaard als trofee. Van Tilborg: ‘Wij Nederlanders zien onszelf als nuchter en redelijk, werkelijk overal wordt over gepolderd. Daarom voelt deze gruwelijke politieke moord erg on-Nederlands. Maar ook dat gebeurde hier bij het Binnenhof.’ Pamfletten vol complottheorieën, de fake news facebookgroepen van die tijd, speelden een belangrijke rol bij het snel ophitsen van de bevolking.
Sociale klim
Op naar de volgende zaal, met thema “Kleven aan de macht”. De wanden zijn behangen met oude plattegronden, reproducties van de 16e eeuw tot nu. Den Haag trok heel veel verschillende mensen aan: van adellieden die dicht bij de macht wilden vertoeven tot aan ambachtslieden die het hof voorzagen van allerlei goederen zoals lekkere taarten en chique kleding.
Een mooi verhaal is de sociale klim van Thomas Cletcher in de zeventiende eeuw. ‘Hij was de zoon van een wijnhandelaar en ging zelf handelen in juwelen, onder andere voor de stadhouderlijke familie en de koningin van Engeland. Het maakte hem schathemeltje rijk, echt een van de rijksten van zijn tijd. Op den duur betekende dat ook dat hij sociaal opklom en uiteindelijk schopte hij het tot burgemeester’, aldus Van Tilborg.
Troon
Pronken met de macht is iets wat Nederlandse politici liever niet doen, zo blijkt uit het thema in de laatste zaal. Al is dat niet altijd zo geweest. Voordat Nederland een koninkrijk was en de hoogste machthebbers nog op het Binnenhof woonden, staken zij nog weleens een vuurwerkshowtje af bij een belangrijke gebeurtenis. Tegenwoordig is het allemaal vrij sober.
‘In Nederland doen we niet aan militaire parades en ook op het Binnenhof geldt: “Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg”’, vertelt Van Tilborg. Objecten van historische betekenis zijn hierdoor wel eens in een stoffig hoekje beland. ‘De troonzetel van koning Willem III heeft jarenlang in het trappenhuis van het Tweede Kamercomplex gestaan, nadat hij geen dienst meer deed om de troonrede van voor te lezen.’ Vanaf 1904 gebeurt dat vanuit de Ridderzaal, op Prinsjesdag. Die dag is de uitzondering op de regel dat gewoon goed genoeg is. ‘In 1977 is oud-politica Erica Terpstra voor het eerst aanwezig bij de troonrede. Ze heeft zich mooi aangekleed met dito hoed, maar blijkt de enige te zijn. Ze zet wel gelijk een trend: steeds meer vrouwen gaan een bijzondere hoed dragen en nu is die traditie niet meer weg te denken uit de Ridderzaal.’
Macht – 800 jaar Binnenhof is een tentoonstelling vol mooie verhalen, waarbij objecten te zien zijn die normaal achter gesloten deuren moeten blijven. De renovatie van het Binnenhof geeft de bezoekers de unieke gelegenheid om meer te kunnen zien van dit politieke machtscentrum dan de buitenmuren van het complex.
-
Video van een fictieve architect in de toekomst, geprojecteerd op het witte decor van het Binnenhof.
-
Doorkijkje naar een prent uit circa 1730 van de vergaderzaal van de Staten van Holland en West-Friesland.
-
Verbouwing van het Binnenhof in 1913: de nieuwe gebouwen zijn in historiserende stijl gebouwd.
-
De tong van Johan de Witt en een vinger van zijn broer Cornelis. Beide politici zijn in 1672 gelyncht door het volk.
-
Pamfletten uit 1672. Ze beschuldigden Johan en Cornelis de Witt van hoogverraad. Ook de nieuw beoogde leider werd gepromoot: Willem III van Oranje.
-
Wanden vol oude plattegronden van Den Haag. Het interactieve scherm laat per eeuw zien wie zich allemaal aangetrokken voelden tot de macht: op de kaart is aangegeven wie waar woont: edelen, ambtenaren, ambachtslieden...
-
Een maquette van een vuurwerkpaviljoen. Het echte paviljoen, de grootste ooit in de Hofvijver, was opgericht ter ere van de Vrede van Aken in 1748. De politici en hun gasten hadden VIP-stoelen in de Trêveszaal. Het gewone volk keek vanaf de rand van de Hofvijver toe.
-
Hoedjesparade op Prinsjesdag: in 2009 droeg PvdA-Tweede Kamerlid Chantal Gill'ard deze hoed in de vorm van twee ineengeslagen handen. Het verbeeldt de vriendschap tussen Nederland en Suriname.
Publicatie 2 oktober 2021, auteur Marjolein Overmeer