Hogere inpakkunst in Tweede Kamer
Het is na het decor van Studio Sport misschien wel het meest bekeken kunstwerk van Nederland: de enorme panelen van Rudi van de Wint in de plenaire zaal van de Tweede Kamer op het Binnenhof. Tot de start van de renovatie, want het kunstwerk is nu op ingenieuze wijze ingepakt. De zeven meter hoge panelen zijn daarmee beschermd tegen stof, vocht en beschadigingen tijdens de werkzaamheden. Kunstadviseur Imee Luteijn vertelt meer over dit unieke staaltje hogere inpakkunst.
Zeventien dikke lagen olieverf op doeken van twee tot vijf meter breed en zeven meter hoog. Kunstenaar Rudi van de Wint (1942-2006) bracht de lagen verf zittend op zijn knieën aan met lappen stof, oude kranten en zelfs zijn vingers. Het resultaat: tien panelen in dieprood, dieppaars, diepgeel en diep-oranje. Diepe kleuren met een diepe textuur. Opvallend onopvallend vormden de panelen dertig jaar lang de rustgevende achtergrond tijdens verhitte Kamerdebatten. En waren ze te zien in bijna iedere nieuwsuitzending. Tot de Tweede Kamer in de zomer van 2021 in verband met de renovatie verhuisde naar de tijdelijke huisvesting.
Verf nog niet uitgehard
“De dikte van al die lagen verf maakt het schilderij kwetsbaar,” vertelt Imee Luteijn. Als senior kunstadviseur bij het Rijksvastgoedbedrijf is zij verantwoordelijk voor het onderhoud en de instandhouding van de Rijkscollectie Percentagekunst.
“De verflagen zijn zelfs na al die jaren nog steeds niet helemaal uitgehard. De verflagen zijn daardoor nu nog flexibel, maar naarmate de verf meer uithardt wordt het kunstwerk extra gevoelig voor wisseling van temperatuur en luchtvochtigheid. En door de diepe textuur blijft er snel stof op hangen. Verplaatsen tijdens de renovatie kan ook niet, daar zijn de panelen te groot en te kwetsbaar voor.”
Géén ‘oneindige ruimte’
Schilder/beeldhouwer/architect Rudi van de Wint maakte het kunstwerk in opdracht van RVB-voorganger de Rijksgebouwendienst als onderdeel van de ‘percentageregeling voor beeldende kunst’. Sinds 1951 besteedt het RVB/Rijksgebouwendienst tussen de 0,5 en 2 procent van het budget van ieder groot bouwproject aan kunst. Met inmiddels meer dan 5.000 kunstwerken is het RVB de grootste opdrachtgever voor beeldende kunst in Nederland.
Imee Luteijn: “Dit werk van Rudi van de Wint heeft overigens géén titel. Het staat bij veel mensen bekend als de ‘oneindige ruimte’, maar dat is eigenlijk de titel van een boekje dat indertijd over het werk is verschenen. Maar dat is niet de officiële naam.”
Chirurgische precisie
Het RVB is als eigenaar verantwoordelijk voor het onderhoud van het werk. “Bij het inpakken kregen we hulp van verschillende specialisten. Van de Kunstwacht bijvoorbeeld, die gespecialiseerd is in het onderhoud van kunst in de openbare ruimte. Van klimaatexpert Bart Ankersmit van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Van restaurator Nico van der Woude van Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL). En natuurlijk van de aannemers. Voordat het kunstwerk werd ingepakt heeft de RCE eerst met chirurgische precisie een materiaal-technische analyse uitgevoerd om de conditie van de olieverf en de lijm vast te stellen. SRAL voerde een gedetailleerde nulmeting uit, zodat we na het verwijderen van de bescherming kunnen kijken of er veranderingen zijn.”
“Uit de onderzoeken bleek dat het kunstwerk in goede conditie verkeert, maar wel kwetsbaar is. We weten niet wat er klimaat-technisch tijdens de renovatie gaat gebeuren. In ieder geval worden de installaties vervangen en zal het klimaat niet constant zijn. Temperatuurwisselingen, stof, gruis, vocht; er zijn allerlei omstandigheden die het kunstwerk kunnen aantasten. Samen met de specialisten en aannemers hebben we plannen gemaakt om het werk goed te beschermen.”
Kalkverf, Tyvek en tape
De ingenieuze bekisting rondom de tien panelen bestaat uit hout met kalkverf. “Kalkverf omdat het zuren in de lucht absorbeert. Aan de binnenkant is de bekisting bekleed met Museum Tyvek, een speciaal verpakkingsmateriaal voor kunstwerken dat de ruimte geheel stofvrij afdekt. Tussen kunstwerk en bekisting zit 20 centimeter ruimte. De naden zijn volledig met tape afgeplakt zodat er geen stof naar binnen kan.”
In elke kist zit aan de boven- en onderkant een sensor. “De sensoren geven 24/7 de temperatuur en relatieve luchtvochtigheid door aan de Kunstwacht. Als het opeens heel vochtig of droog wordt gaat er daar een alarmbel af. In de bekisting zijn twee luchtopeningen aangebracht waarop we dan apparatuur kunnen aansluiten om de temperatuur en luchtvochtigheid bij te sturen. Ook tegen héél veel vocht zijn we gewapend: bovenop zitten waterdichte afdakjes voor het geval van lekkages.”
Leihaken en lexaan
Het bevestigen van de bekisting aan de wand was een puzzel op zich. Imee: “De constructie mocht tijdens de werkzaamheden niet in de weg staan, dus de steiger laten staan voor ondersteuning kon niet. En zomaar boorgaten maken in de natuurstenen achterwand van de plenaire zaal is natuurlijk geen optie. Samen met de Kunstwacht en de aannemers vonden we de oplossing in leihaken; dat zijn haken die we tussen de openingen in de granieten beplating kunnen bevestigen.”
Is er naast alle hi-tech sensoren nog een mogelijkheid om gewoon een oogje in het zeil te houden? Imee Luteijn: “Jawel hoor, aan de boven- en onderkant zitten twee inspectieluiken. Al zijn die doorkijkjes ook weer niet helemaal gewoon; ze zijn niet van glas maar van lexaan, een slagvast materiaal dat niet kan breken en splinteren. Voor het lexaanglas hebben we UV-werend doek gehangen. Anders is er weer kans op plaatselijke verkleuringen.”
Inspectie
“De Kunstwacht inspecteert tijdens de renovatie elk kwartaal via deze luiken of alles nog goed gaat met het kunstwerk. Ook controleren ze dan of de bescherming zelf niet beschadigd is en nog goed vast zit. Bij risicovolle werkzaamheden in de buurt van het kunstwerk komt de Kunstwacht vaker inspecteren. Het is belangrijk dat dit kunstwerk tijdens de Binnenhofrenovatie in goede conditie blijft. Zo kan het werk van Rudi van de Wint na afloop van de renovatie weer bewonderd worden tijdens de Kamerdebatten.”
De Nollen: het levenswerk van Rudi van de Wint
Benieuwd naar meer werk van Rudi van de Wint? De Nollen in Den Helder is zijn levenswerk. In de duinen creëerde hij een totaalkunstwerk; het landschap, de duinen, de bunkers, de beeldhouwwerken en schilderingen in De Nollen vormen één geheel.
Kijk voor een bezoek en meer informatie op: https://projectdenollen.nl/