Formeren in een decor van twee eeuwen oud
De schilderingen, de betimmering, de wandkleden, de spiegels - alles in de Stadhouderskamer straalt eenheid uit. En dat is precies de bedoeling, want de hele ruimte is als één geheel ontworpen en gebouwd. En nog grotendeels intact, vertelt adviseur monumenten Julia Hennig van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). 'Deze kamer wil vooral over zijn vroegere bewoner vertellen: het leven is goed en mij goedgezind.'
Terug in de tijd
In het jaar 2001, op de allereerste dag van haar stage, stapte Julia Hennig voor de eerste keer de Stadhouderskamer binnen. Daar waren haar toekomstige erfgoedcollega's bezig met het kleurenonderzoek en het restaureren van de schouw. 'Ik zag dat vakwerk en de liefde voor het ambacht en ik dacht: dat wil ik ook!' Ruim twee decennia later is het weerzien met de Stadhouderskamer nog steeds indrukwekkend. Indrukwekkend omdat hij zo ontzettend compleet is. Je stapt terug in de tijd.'
Achttiende eeuw
De Stadhouderskamer - ook wel Kabinet Willem V of ministerskamer genoemd - dateert uit het eind van de achttiende eeuw. Hij maakt deel uit van het nieuw Stadhouderlijk Kwartier, ontworpen door Friedrich Ludwig Gunckel voor de laatste stadhouder van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Willem V heeft het kabinet maar amper kunnen gebruiken; in 1795, in de oorlog met de Franse Republiek, vluchtte hij naar Engeland, waarna de Bataafse Republiek werd uitgeroepen.
Uitzonderlijkheid
De Stadhouderskamer is de laatste ruimte in een klassieke Franse appartementenstructuur, waarvan ook de Balzaal deel uitmaakt - tot de jaren negentig van de twintigste eeuw de vergaderzaal van de Tweede Kamer. Waar de balzaal bedoeld was om gasten te imponeren door formaat, gold het kabinet als een plek waar de gastheer intimi kon ontvangen en kon imponeren door uitzonderlijkheid.
Bijzonder aan de Stadhouderskamer is daarbij vooral dat hij als één geheel is ontworpen en gebouwd; schilderingen, betimmering, spiegels, de schouw, de meubels, alles is ontworpen om eenheid uit te stralen. Die eenheid is nu nog bijna helemaal terug te zien. Alleen de overgordijnen voor de ramen, de kroonluchter, de tafel en de stoelen zijn niet origineel - de oude stoelen, met hun kwetsbare stoffen bekleding, staan nu in Paleis het Loo.
Pompeïaanse stijl
In de schilderingen van Antoine Plateau, een decoratieschilder uit de Zuidelijke Nederlanden, is hier en daar een grotendeels ontbloot been of een vrouwenborst te zien. Dat past in de stijl van de kamer - Pompeïaans, verwijzend naar de uitbundige mozaïeken die zijn teruggevonden in de ruïnes van de gelijknamige Romeinse stad. 'Teruggrijpen op de klassieken, dat was mode in die tijd', aldus Hennig.
Goedgezind
Dat is ook te zien op de wandtapijten van wol, met daarop onder meer afbeeldingen van Ceres, godin van de akkerbouw, Vertumnus, god van de veranderende seizoenen en de groei, en Dionysos, god van de wijnbouw. 'Deze kamer laat de pracht zien van de natuur, vruchten, bloemen en al het goede van het leven', zegt Hennig. 'Deze kamer wil vooral over zijn vroegere bewoner vertellen: het leven is goed en mij goedgezind.'
De wandkleden zijn het kwetsbaarste onderdeel van het interieur. Hennig: 'In de jaren zestig zijn de kleden geïmpregneerd om ze te behouden. Maar het vervelende is dat de draden daardoor hard en breekbaar zijn geworden. Daarom is het heel bijzonder dat die kleden er nog zijn. Stof vergaat letterlijk tot stof.'
Nieuwe functie: (in)formatiekamer
Sinds 2012, toen het reglement van orde van de Tweede Kamer werd aangepast en het parlement de regie nam in de kabinetsformatie, heeft de Stadhouderskamer een nieuwe functie. Het is de kamer waar de onderhandelingen over de vorming van een nieuw kabinet plaatsvinden. 'Ik ben eigenlijk blij dat hij tot de verhuizing van de Tweede Kamer nog gebruikt werd, hoe kwetsbaar de kamer ook is', zegt Hennig. 'Omdat de stadhouderskamer recent nog is gebruikt, houdt hij zijn waarde. Het is weer een historische laag aan het gebruik van deze kamer. Ik hoop dat hij inspirerend werkt voor de formateur en de vertegenwoordigers van de partijen.'
Publicatie 25 januari 2022, auteur Lars Kuipers